سرم ها به عنوان یکی از مواد دارویی می باشند که دارای ترکیباتی مختلفی می باشند و از هر نوع آن برای درمان بیماری های مختلف استفاده خواهد شد.ترکیبات به کار گرفته شده در سرم ها شامل مواد آمینو اسیدی، کربوهیدراتی، الکترولیتی و... می باشد. در تقسیم بندی محلول های تزریقی، ترکیب شیمیایی و غلظت اسمزی محلول اهمیت بسیار زیادی دارند و طبقه بندی آنها بر این اساس انجام خواهد شد. پزشکان انواع سرم تزریقی را بنا به شرایط بیمار تجویز کنند. بسیاری از این بیماران که در بیمارستان بستری می‌شوند یا در منازل نگهداری می‌شوند نیاز به سرم تراپی دارند.

تأمین الکترولیت‌ها و مایعات موردنیاز بیمار از یک طرف و تزریق دارو از راه سرم از علل نیاز به تزریق سرم در بیماران می‌باشد. دسترسی به خدمات پزشکی و خدمات پرستاری در منزل به صورت شبانه روزی یکی از مواردی است که هر خانواده ای ممکن است به آن نیاز پیدا کند.

در گذشته فقط بیمارستان ها و مراکز درمانی سرم تراپی را انجام می دادند؛اما اکنون مراکز زیادی هستند که در صورت داشتن مجوز از وزارت بهداشت میتوانند این کار را در منزل افراد انجام دهند. عواملی مانند عدم امکان انتقال بیمار به کلینک یا مطب و یا ترافیک سبب نیاز بیشتر به انجام خدمات پزشکی و پرستاری در منزل شده است. یکی از خدماتی که برای آسایش بیماران و اطرافیان بیمار انجام می شود، سرم تراپی در منزل است.

سرم تراپی چیست؟

سرم تراپی به صورت گسترده به تمامی تزریقات مایع یا دارو از طریق وریدی یا زیر جلدی اشاره دارد. سرم تراپی یک روش درمانی برای تزریق سرم به درون ورید بیمار می باشد و دلیل استفاده از این روش هم می تواند به دلیل دلایل مختلفی اعم از خونریزی، ابتلا به بیماری هایی نظیر اسهال و استفراغ یا سوختگی باشد.

کاربرد سرم تراپی

• درمان عفونت‌ها: در برخی موارد عفونت‌ها می‌توانند با تزریق سرم مرتبط با آن عفونت، که شامل آنتی‌بادی‌های موجود در سرم خون افرادی است که از قبل به آن عفونت مبتلا شده‌اند، درمان شوند.
• پیشگیری از بیماری: تزریق سرم می‌تواند در مواردی که فرد در معرض بیماری خاصی قرار دارد، برای پیشگیری از آن بیماری استفاده شود. به عنوان مثال، تزریق سرم ضد واکسن در مواقعی که شخص با ویروس خاصی در تماس قرار گرفته است، می‌تواند برای جلوگیری از ابتلا به آن ویروس مفید باشد.

مزایای سرم تراپی در منزل

در سالهای اخیر با توجه به مزایایی که چند تای آنها در زیر آمده استفاده از خدمات پرستاری در منزل با سرعت زیادی رو به گسترش است:

1. راحتی و آرامش بیشتر
2. اتلاف وقت کمتر
3. شبانه روزی بودن خدمات
4. ایمنی بیشتر در برابر بیماری ها

چرا افراد به سرم نیاز پیدا می کنند؟

• اغلب اوقات بعد از این که ویزیت پزشک در منزل برای بیمار انجام می شود، سرم را برای آن دسته از بیمارانی تجویز می کنند که به خاطر دلایل مختلفی آب بدن خود را از دست داده اند.
• برخی از بیماری ها مانند نارسایی کلیه که بدن از طریق کلیه ها سدیم از دست داده، و دچار نبود این ماده می شود، باید سرم تزریق شود تا در یک زمان خاص این ماده کم کم به بدن تزریق شود
• افرادی که به دلیل گرمای بیش از حد و یا حرارت ناشی از سوختگی دچار کمبود آب در بدن می شوند.
• زمانی که بدن بیماران دچار کمبود ویتامین ها می شود، قبل از قرص استفاده از سرم برای جبران این کمبود تجویز می شود.
• تزریق سرم باعث ایجاد مقاومتی پیشگیرانه در بسیاری از بیماری ها مانند پوکی استخوان می شود.
• بیمارانی که به دلیل تأثیر تدریجی دارو واکنش منفی داشته یا افرادی مانند زنان باردار که نیاز به تقویت ویتامین ها و افزایش میزان آنها در بدن دارند.

انواع سرم ها

در اکثر موارد هنگامی که بیماران دچار کمبود حجم مایعات می شوند، انواع سرم تزریقی برای آنها تجویز می شود. سه نوع اصلی از این سرم ها وجود دارند که دارای ترکیبات و کاربردهای متفاوتی به شکل زیر هستند:

• محلول های ایزوتونیک

غلظت محلول های ایزوتونیک شبیه غلظت ذرات محلول در خون مانند پلاسماست. نمونه ای از محلول ایزوتونیک سرم نرمال سالین (%0.9 NaCl) است. از آنجایی که غلظت این محلول مشابه خون است، مایع در فضای داخل عروقی می ماند و موجب افزایش حجم داخل عروقی می شود. به همین دلیل در بیشتر موارد این سرم ها برای افزایش فشار خون استفاده می شوند.

• محلول های هیپوتونیک

از دیگر انواع سرم تزریقی محلول های هیپوتونیک هستند که غلظت املاح محلول کمتری نسبت به خون دارند. نمونه ای از محلول هیپوتونیک، سرم نرمال سالین (%0.45 NaCl) است. هنگامی که محلول های هیپوتونیک تزریق می شوند، غلظت املاح محلول در خون در مقایسه با فضای داخل سلولی کمتر می شود. این عدم تعادل باعث حرکت اسمزی آب از محفظه داخل عروقی به فضای داخل سلولی می شود. به همین دلیل از مایعات هیپوتونیک برای درمان کم آبی سلولی، هیپوناترمی و تهیه مایع برای دفع املاح از کلیه استفاده می شود.

• محلول های هیپرتونیک

محلول های هیپرتونیک غلظت ذرات محلول بیشتری نسبت به خون دارند. نمونه ای از محلول هیپرتونیک سرم نرمال سالین (%3 NaCl) است. هنگامی که مایعات هیپرتونیک تزریق می شوند، غلظت املاح محلول در فضای داخل عروقی در مقایسه با سلول ها افزایش می یابد. این امر باعث حرکت اسمزی آب از سلول ها به فضای داخل عروقی می شود تا املاح موجود در خون رقیق شوند. هنگام تجویز مایعات هیپرتونیک، نظارت بر علائم هیپوولمی مانند مشکلات تنفسی و فشار خون بالا ضروری است. این سرم برای درمان هیپوناترمی شدید و ادم مغزی استفاده می شود.

نحوه سرم تراپی در منزل

• قبل از اقدام برای تزریق سرم حتماً دست های خود را بشویید.
• پوشیدن دستکش و استفاده از ماسک ضروری است.
• ورید مناسب بیمار را برای تزریق سرم انتخاب کنید.
• محل تزریق سرم را ضدعفونی کنید.
• ده تا پانزده سانتی متری بالاتر از محل تزریق را با گارو ببندید.
• در این مرحله بیمار باید دست خود را مشت کند تا ورید متسع شود.
• نبض رادیال بیمار را چک کنید تا از جریان خون وریدی مطمئن شوید.
• کاتتر را با زاویه 10 تا 30 درجه داخل ورید کنید، اگر همه چیز درست انجام شده باشد، خون باید وارد آنژیوکت شود.
• زاویه ورود آنژیوکت را کم کنید و کاتتر را در ورید فیکس کنید.
• گارو را باز کنید و سر سوزن را از ورید خارج کنید.
• آنژیوکت را با چسب فیکس کنید.
• پس از آماده شدن آنژیوکت باید نوع سرم و میزان سرعت انفوزیون را طبق دستور پزشک تنظیم کنید. همچنین داروها و ترکیباتی را که باید در سرم اضافه شود، به آن اضافه کنید و میزان سرم تجویز شده را روی سرم مشخص کنید.

نکات مهم انجام سرم تراپی

1. اگر بیمار مشکل یا بیماری مزمن دارد یا به داروهای خاصی حساسیت نشان می دهد، باید قبل از شروع کار به پرستار اطلاع دهد.
2. از تاریخ انقضا و سلامت سرم باید اطمینان حاصل شود و سایر موارد باید به طور کامل بررسی شوند.
3. تجویز و تأیید پزشک برای انجام تزریقات در منزل ضروری است.
4. تهیه اقلامی مانند دارو بر عهده بیمار است؛ اما برخی مراکز در صورت درخواست بیمار می توانند آنها را برای شما با گرفتن هزینه تهیه کنند.
5. برای سرم تراپی در منزل علاوه بر سرم، داروها و محلول مورد نیاز، کاتتر یا کانولا، پایه سرم و تجهیزات استریلیزاسیون هم مورد نیاز است.
6. با توجه به حساسیت روش های پرستاری، تنها مراکزی که به طور رسمی مورد تأیید وزارت بهداشت هستند و پرستاران حرفه ای دارند می توانند این کار را انجام دهند. پس در این اقدامات به افراد غیرحرفه ای اعتماد نکنید.

هزینه سرم تراپی در منزل

تعرفه قیمت و هزینه تزریق سرم در منزل بر مبنای تعرفه خدمات پرستاری در منزل است که وزارت بهداشت تعیین نموده است. عواملی مانند مسیر طی شده، تزریقات داخل سرم ، مواد به کار برده شده و… بر قیمت و هزینه تزریق سرم در منزل اثر گذارند.