آسیت نوعی بیماری است که در آن مایعات در فضای داخل شکم جمع می‌شود. هنگامی که بیش از 25 میلی لیتر مایع در داخل حفره شکم جمع شود، به عنوان آسیت شناخته می‌شود. آسیت معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که کبد به درستی کار نکند. در این حالت مایعات فضای بین پوشش شکم و اعضا را پر می‌کند. اگر آسیت شدید باشد، ممکن است دردناک باشد و ممکن است شما را از حرکت راحت باز دارد. آسیت می‌تواند زمینه را برای ایجاد عفونت در شکم فراهم کند. مایعات همچنین ممکن است به درون قفسه سینه حرکت کرده و ریه‌ ها را احاطه کند که این شرایط باعث تنگی نفس می‌شود. درمان آسیت تا حد زیادی به علت زمینه ای بستگی دارد. به عنوان مثال، برای آسیت بدخیم ممکن است عمل جراحی جهت برداشتن سرطان و شیمی درمانی لازم باشد. آسیت مربوط به نارسایی قلبی نیاز به درمان نارسایی و محدودیت در رژیم غذایی دارد.

علائم آسیت

کسانی که دچار آسیت می‌شوند علائمی زیر را دارند:

1. ورم در مچ پا
2. ‌تنگی نفس
3. کمردرد
4. سوء هاضمه، بی‌اشتهایی و یبوست
5. مشکل هنگام نشستن
6. خستگی مفرط
7. شکم بزرگ
8. افزایش وزن در کوتاه‌مدت

علت آب آوردن شکم

به طور کلی ایجاد آسیت شواهدی از بیماری پیشرفته کبدی را نشان می‌دهد. هر بیماری که باعث آسیب کبدی یا ایجاد اسکار یا زخم در کبد شود، احتمال ابتلا به آسیت را افزایش می‌دهد. عوامل خطر شایع در آسیت عبارتند از:

• عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت B یا هپاتیت C
• سو‌ءمصرف الکل
• سرطان در ارگان‌های ناحیه شکم
• نارسایی کلیه
• نارسایی احتقانی قلب

سایر شرایطی که ممکن است خطر ابتلا به آسیت را افزایش دهد عبارتند از:

• سرطان تخمدان یا آندومتر رحم
• پانکراتیت (التهاب پانکراس)
• بیماری سل
• کم‌کاری تیروئید

انواع آسیت

1. آسیت های بدخیم: آسیت ناشی از سرطان پیشرفته یک عارضه ناراحت‌کننده است که اغلب به مراقبت‌های بیمارستانی نیاز دارد. کاشته شدن کانون‌های سرطان در صفاق باعث تحریک ترشح مایع آسیت می‌شود، درحالی‌که جذب آن را از طریق مجاری لنفاوی دیافراگماتیک متوقف می‌کند. آسیت های بدخیم در انسداد پیشرفته وریدی یا لنفاوی نیز دیده می‌شوند، حتی اگر سلول‌های تومورال آزاد در صفاق وجود نداشته باشد.
2. آسیت های لنفاوی: تجمع مایع لنف آزاد در حفره صفاق، نوع نادری از آسیت است. اکثر مبتلایان بالغینی هستند و اکثراً زنان مسن که یک سرطان مخفی نظیر یک لنفوم یا آدنوکارسینوم در پانکراس یا معده دارند که باعث انسداد مجاری لنفاوی می‌شود. آسیت لنفاوی که از ترومای خارجی یا اشتباه جراحی تخلیه وریدی پورتوسیستمیک و اعمال جراحی برداشتن آنوریسم شکمی و لنفادنوپاتی خلف صفاقی ناشی شده باشد، پیش‌آگهی بهتری دارد.

تشخیص علت آب آوردن شکم

علتی که باعث بروز آسیت می‌شود، عموماً یک بیماری جدی است که لازم است سریعاً پیگیری شود. اولین کاری که برای تشخیص علت آسیت انجام می‌شود، پس از شرح حال دقیق، معاینه ساده شکم است. بدین منظور، پزشک شکم را در حالت خوابیده و ایستاده نگاه می‌کند. شکل شکم اغلب نشان می‌دهد که آیا در شکم مایع تجمع کرده است یا خیر. ارزیابی پیشرفت آسیت ممکن است با اندازه گیری منظم دور شکم و وزن انجام شود. این مسئله از این جهت مهم است که افزایش وزن متعاقب تجمع مایعات اغلب سریع‌تر از افزایش وزن متعاقب تجمع چربی رخ می‌دهد. به محض این که تجمع مایع محرز شد، بررسی‌های بیشتر به منظور تشخیص علت زمینه‌ای انجام می‌شود:

• آزمایش خون: طی آزمایش خون عموماً عملکرد کبد و کلیه بررسی می‌شود. در صورتی که تست‌های کبدی مختل باشد، آزمایشات بیشتر برای بررسی علت کبدی آسیت و سطح آنتی‌بادی‌های هپاتیت ب و سی درخواست می‌شود.
• آنالیز مایع آسیت: بررسی نمونه‌ای که از مایع تجمع‌یافته در شکم به دست آمده، ممکن است شواهدی از سرطان یا عفونت را نشان دهد. پزشک این مایع را با وارد کردن یک سرنگ به شکم به دست می‌آورد و سپس برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه می‌فرستد.
• سونوگرافی شکم: سونوگرافی راه‌حل مناسبی برای بررسی محوطه‌ی شکم است. سونوگرافی ممکن است توده‌ی سرطانی و یا گسترش سرطان به کبد را نشان دهد.

در صورتی که سونوگرافی به تشخیص علت آسیت کمک نکند، پزشک ممکن است ام‌آرآی درخواست کند. اشعه‌ی ایکس هم راه‌حل مناسبی برای تشخیص علت زمینه‌ای است. اشعه ایکس می‌تواند تصاویر مناسبی از شکم و ریه‌ها ارائه دهد و یا شواهدی از نارسایی قلبی و یا گسترش سرطان نشان دهد.

درمان آب آوردن شکم

درمان‌های در دسترس آسیت شامل موارد زیر است:

رژیم کم نمک و دیورتیک ها

اگر آسیت در زمینه‌ی سیروز یا نارسایی کبد رخ داشته باشد، رژیم کم‌نمک و مصرف داروهای ادرارآور (دیورتیک‌ها) می‌تواند کمک‌کننده باشد. دیورتیک‌ها کمک می‌کنند که آب بیشتری از طریق ادرار دفع شود و از تجمع بیشتر مایع در شکم پیشگیری می‌کنند. فورزماید و اسپیرونولاکتون دو داروی دیورتیک رایج هستند. با این حال با این که این روش در اغلب موارد کمک‌کننده است؛ اما برخی انواع آسیت نسبت به دیورتیک مقاوم هستند. در موارد شدید سیروز کبدی ممکن است نیاز به پیوند کبد باشد.

پاراسنتز

در موارد بسیار شدید یا در مواردی که مایع بیش از حد در شکم تجمع کرده است، پاراستز می‌تواند انتخاب درمانی مناسبی باشد. در این روش پزشک از یک سوزن استفاده می‌کند، آن را وارد شکم می‌کند و سعی می‌کند از این طریق مایع تجمع‌یافته را استخراج کند. هدف از پاراسنتز این است که فشار ناشی از تجمع مایع کم شود و فرد کمتر احساس ناراحتی کند. در برخی موارد بسیار شدید آسیت پزشک ممکن است تا 10 لیتر مایع را از شکم فرد خارج کند. از آنجایی که این روش با خطر عفونت همراه است، اغلب همراه آن آنتی بیوتیک هم تجویز می‌شود.

شانت

اگر آسیت متعاقب سرطان ایجاد شده باشد، پزشک ممکن است از شانت استفاده کند تا خون را از فضای شکم وارد جریان خون کند. بدین منظور پزشک سوزنی را در ناحیه گردن وارد ورید میکند و شانت را از این طریق به قفسه سینه فرد می‌فرستد. شانت از این طریق شکم را به گردن، جایی که شانت وجود دارد، متصل می‌کند. در مرحله بعد مایع از طریق لوله وارد جریان خون می‌شود.

شیمی درمانی

در صورتی که علت آسیت سرطان باشد، داروهای شیمی درمانی می‌توانند کمک‌کننده باشند. ممکن است لوله‌ای وارد شکم شود تا هم داروهای شیمی‌درمانی وارد بدن شوند و هم از ساخته شدن بیشتر مایع پیشگیری شود. متأسفانه شواهد زیادی وجود ندارد که نشان دهد این شیوه به حد کافی کارآمد است.

جراحی

در صورتی که سیروز کبدی به مراحل انتهایی برسد و به سایر درمان‌ها پاسخ ندهد، ممکن است پزشک شما را کاندید جراحی پیوند کبد کند.

نحوه تخلیه آسیت یا آب شکم

موقعیت بیمار در تخت با سر بالا در 45 درجه اجازه می‌دهد تا مایع در قسمت تحتانی شکم تجمع یابد. پس از ضدعفونی کردن سطح شکم با محلول ضدعفونی‌کننده و بی‌حسی موضعی، پزشک با واردکردن یک سوزن (همراه با یک غلاف پلاستیکی) 2 تا 5 سانتیمتر درون صفاق و سپس خارج کردن سوزن از غلاف پلاستیکی اجازه می‌دهد تا تخلیه مایع انجام شود. حداکثر تا یازده لیتر از مایع ممکن است در طی عمل خارج شود. اگر درناژ مایع بیش از 5 لیتر است، بهتر است به‌منظور جلوگیري از افت فشارخون بیمار سرم وریدي آلبومین تجویز گردد. این روش بدون درد است و بیمار نیاز به هیچ نوع آرام بخشی ندارد و اگر سرگیجه ندارید با کنترل فشارخون می‌تواند مرخص شود.

پیشگیری از آسیت

آسیت قابل پیشگیری نیست؛ اما می‌توانید با توجه به حفظ سلامتی کبد و رعایت نکات زیر احتمال بروز آن را کاهش دهید:

• محدودیت مصرف الکل که بروز سیروز کبدی را کم می‌کند.
• واکسیناسیون برای هپاتیت ب
• انجام رابطه‌ی جنسی کم‌خطر و استفاده از کاندوم در حین مقاربت. هپاتیت می‌تواند از طریق رابطه جنسی هم منتقل شود.
• عدم استفاده از سرنگ‌های مشترک. هپاتیت می‌تواند از طریق سوزن‌های مشترک منتقل شود.
• توجه به عوارض جانبی داروها. برخی داروها احتمال سمیت کبدی را بالا می‌برند.

عوارض آسیت

اکثر بیمارانی که دچار آسیت می‌شوند، متوجه اتساع شکم و افزایش سریع وزن می‌شوند. آسیت می‌تواند خوردن، آشامیدن و حرکت کردن و جابجایی را با مشکل روبرو کند. همچنین می‌تواند با تجمع مایع اطراف ریه‌ها نفس کشیدن را سخت کند. عوارض مرتبط با آسیت عبارتند از:

• احساس ناراحتی و درد شکم: این موارد ممکن است هنگامی اتفاق بیفتد که مایعات بیش از حد در حفره شکم جمع شود. این شرایط می‌تواند توانایی غذا خوردن، حرکت کردن و انجام فعالیت‌های زندگی روزمره را محدود کند.
• عفونت: به این حالت پریتونیت خودبخودی باکتریایی (SBP) گفته می‌شود و معمولاً باعث درد شکم، حساسیت شکم به لمس، تب یا حالت تهوع می‌شود. اگر این مورد به موقع تشخیص داده نشود یا درمان نشود، ممکن است بیمار دچار نارسایی کلیه، عفونت شدید خون یا احساس گیجی شود. تشخیص به طور کلی با گرفتن نمونه‌ای از مایع از داخل حفره شکم انجام می‌شود. این عفونت با آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی قابل درمان است و پس از بهبودی، بیماران برای جلوگیری از عود SBP به درمان طولانی‌مدت با آنتی‌بیوتیک نیاز دارند.
• فتق مربوط به آسیت: افزایش فشار داخل شکمی می‌تواند منجر به ایجاد فتق ناف و اینگوینال (کشاله ران) شود که می‌تواند باعث ناراحتی در ناحیه شکم و کشاله ران شود. به طور کلی ترمیم فتق از طریق جراحی توصیه نمی‌شود، مگر اینکه درد شدیدی وجود داشته باشد که نشان می‌دهد روده یا بافت دیگری با برآمدگی مداوم فتق، گیر افتاده یا پیچ خورده باشد. لازم است جراحانی که در معالجه بیماران مبتلا به سیروز تجربه دارند این عمل‌ها را انجام دهند.
• تجمع مایعات در قفسه سینه: به این عمل هیدروتوراکس کبدی گفته می‌شود و مایع شکم علاوه بر حفره شکم در قفسه سینه و اطراف ریه‌ها (بیشتر در سمت راست) پر شود. این وضعیت ممکن است منجر به تنگی نفس هنگام فعالیت یا گاهی در حالت استراحت نیز شود.
• سندرم هپاتورنال: نوع نادری از نارسایی پیشرونده کلیه است که به دلیل آسیت رخ می‌دهد.

هزینه کشیدن آب شکم در منزل

هزینه تخلیه آب شکم در منزل تحت گاید سونوگرافی به وسیله پزشکان پلتفرم امید سلامتی بین 5 الی 6 میلیون تومان می‌باشد که پس از معاينات و آزمايشات و مشاوره، هزينه عمل بطور دقیق محاسبه و اعلام می‌گردد.