کیسه صفرا اندام کوچکی واقع در ناحیه پایین کبد است. کیسه صفرا با ذخیره صفرا و ترشح آن درون روده کوچک هنگام ورود غذا به فرایند هضم و گوارش کمک میکند. صفرا مایعی تولید شده در کبد و تشکیل شده ازچند ماده مانند کلسترول، بیلیروبین (مواد رنگدانه ای صفرا) و نمکهای صفراوی است. سنگ کیسه صفرا تکه مواد جامدی می باشد که در کیسه صفرا تشکیل میشود. علت شکل گیری این سنگها آن است که کلسترول و رنگدانه های صفرا گاهی اوقات با پیوستن به یکدیگر ذره های سختی را تشکیل میدهند. سنگ کیسه صفرا معمولاً موجب بروز علائمی نمی شود؛ اما اگر سنگ یکی از مجرای صفراوی را مسدود کند، می تواند موجب درد ناگهانی و شدید شکم شود. سایر علائم سنگ کیسه صفرا زمانی که انسداد شدید است و یا در بخش دیگری از مجاری گوارشی نیز ایجاد شده است، بروز می کنند.

علت سنگ کیسه صفرا

به طور معمول 80 درصد سنگ های کیسه صفرا از کلسترول تشکیل شده اند و 20 درصد باقی مانده از ترکیبات بیلی روبین و نمک‌های کلسیمی است. دلیل تجمع این ترکیبات و تشکیل سنگ کیسه صفرا هنوز به طور دقیق مشخص نیست؛ ولی فرضیه‌های مختلفی در این رابطه وجود دارد و در حال بررسی است.

1. وجود میزان بیش از حد کلسترول در کیسه صفرا: وجود بیش از حد کلسترول در کیسه صفرا، سنگ‌هایی با رنگ زرد در این عضو ایجاد می‌کند. اگر میزان کلسترول تولید شده توسط کبد، بیش از محلول کیسه صفرا باشد، سنگ‌های سخت در کیسه صفرا تشکیل می‌شوند.
2. وجود مقدار بیش از حد بیلی روبین در کیسه صفرا: تولید بیلی روبین در کبد بر اثر حذف گلبول‌های قرمز قدیمی توسط کبد، تشکیل می‌شود. در برخی مواقع از جمله: آسیب‌های کبدی و همچنین اختلالات خونی، باعث می‌شود که میزان بیلی روبین تولید شده بسیار افزایش یابد. اگر مقدار بیلی روبین بیش از حد نیاز باشد، کیسه صفرا نمی‌تواند آن را تجزیه کند و در این صورت، تشکیل سنگ‌های صفراوی رنگدانه ای اتفاق می‌افتد. سنگ‌های سخت با رنگ‌های سیاه و قهوه‌ای نیز در این زمان تشکیل می‌شود.
3. تولید صفرای غلیظ در کیسه صفرا: اگر عملکرد کیسه صفرا دچار اختلال شود، کیسه صفرا نمی‌تواند مایع درون خود را تخلیه نماید که در این صورت مایع در کیسه حبس شده و منجر به تشکیل سنگ کیسه صفرا می‌شود.

علائم سنگ کیسه صفرا

سنگ های صفراوی ممکن است بدون علائم باشند؛ اما اگر سنگ های صفراوی در مجاری صفراوی قرار گیرند و باعث انسداد شوند، علائم و نشانه‌های حاصل عبارتند از:

1. درد ناگهانی و به سرعت تشدید شونده در قسمت فوقانی سمت راست شکم
2. درد ناگهانی و به سرعت تشدید شونده در مرکز شکم و زیر جناغ سینه
3. درد پشت بین استخوان کتف ها
4. درد در شانه راست
5. تهوع یا استفراغ
6. درد سنگ صفرا ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه یابد.

انواع سنگ های صفراوی

انواع سنگ های صفراوی که در کیسه صفرا ایجاد شوند عبارتند از:

• سنگ‌های صفراوی کلسترولی: شایع ترین نوع سنگ صفرا می باشند و اغلب به رنگ زرد دیده می شوند. این سنگ های صفراوی عمدتاً از کلسترول تجزیه نشده تشکیل شده، اما ممکن است حاوی اجزای دیگر نیز باشند.
• سنگ های صفراوی رنگدانه دار: این سنگ‌های قهوه ای تیره یا سیاه هنگامی ایجاد می شوند که صفرا حاوی بیش از حد بیلی روبین است.

عوامل خطرساز سنگ کیسه صفرا

بسیاری از عوامل خطرسازی که باعث ایجاد سنگ کیسه صفرا می‌شوند به چاقی یا اضافه وزن، کمبود فیبر و ازدیاد کلسترول و چربی در رژیم غذایی مربوط هستند؛ اما برخی از عوامل مؤثر در تولید سنگ کیسه صفرا غیر قابل کنترل می‌باشند. عوامل خطرساز غیرقابل کنترل عواملی مانند سن بالای 60 سال یا بیشتر، جنسیت مؤنث و سابقه خانوادگی سنگ کیسه صفرا هستند که قابل تغییر نمی‌باشند. ابتلا به سیروز کبد، بارداری، مصرف برخی داروهای کاهش دهنده کلسترول و مصرف داروهای حاوی استروژن نیز عوامل خطرساز پزشکی در ایجاد سنگ کیسه صفرا هستند.

آیا سنگ کیسه صفرا خطرناک است؟

در هر حال، سنگ کیسه صفرا به عنوان یک شیء خارجی محسوب می شود و ممکن است در درازمدت مشکلاتی را برای فرد در پی داشته باشد. از مهمترین عوارض سنگ های درون کیسه صفرا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بروز کوله سیستیت حاد کیسه صفرا که به معنای ایجاد التهاب و عفونت در اثر تخلیه نشدن مایع صفراوی است. درمان این مسئله باید به صورت اورژانسی صورت پذیرد. تب، لرز، از دست دادن اشتها، تهوع و درد شدید در ناحیه بالای شکم یا وسط کمر از جمله علائم این نوع عارضه هستند.
• زرد شدن رنگ پوست و یا نواحی داخلی چشم
• عفونت مجاری صفراوی که ممکن است با عنوان کلانژیت هم به کار رود.
• وارد شدن عفونت در خون (سپسیس)
• ایجاد التهاب در ناحیه لوزالمعده
• بروز سرطان در ناحیه کیسه صفرا و مجاری صفراوی

هر کدام از این موارد در جای خود می توانند مشکلات بسیار جدی ایجاد نمایند، بنابراین لازم است در صورت مشاهده علائم اولیه سنگ کیسه صفرا، به پزشک مراجعه کرده تا بررسی های لازم صورت پذیرد.

سونوگرافی شکم جهت تشخیص سنگ کیسه صفرا

سونوگرافی سنگ صفرا بهترین راه تشخیصی برای این عارضه است . این آزمایش معمولاً جهت تشخیص انواع سنگ‌های صفراوی دقیق است. برای انجام سونوگرافی کیسه صفرا و شکم بهتر است از 6 الی 8 ساعت قبل ناشتا باشید. اگر قبل از این سونوگرافی صفرا چند ساعت ناشتا باشید، این مواد صفرا تخلیه نشده و می توان با دقت بیشتری محتوای آن را بررسی نمود. در این حالت بررسی سنگ کلیه و ضایعه بسیار راحت تر تشخیص داده می شود. برای انجام این اسکن بیمار باید بر روی یک تخت دراز کشیده و شکم خود را در معرض دید سونوگرافیست قرار دهد. سونوگرافیست کمی ژل التراسونیک را روی پوست شکم ریخته و مبدل کوچک سونوگرافی که دارای فرکانس کمتر، اما عمق نفوذ بیشتری است را بر روی شکم حرکت می ‌دهد تا تصاویری از اندام های داخلی فرد بر روی مانیتور رایانه ظاهر شود.

درمان سنگ کیسه صفرا

اگر یک وضعیت پزشکی دارید که پزشک شما احساس می کند که نباید عمل جراحی سنگ صفرا انجام دهید او ممکن است داروهای Actigall یا Chenix را تجویز کند این داروها با حل کردن سنگهای کلسترولی کار می کنند اسهال خفیف از عوارض جانبی هر دو دارو می باشد. پس از سال ها مصرف دارو، سنگ های صفراوی به تدریج حل می شود؛ ولی ممکن است با قطع دارو دوباره برگشت کند.
سنگ های صفراوی معمولاً با عمل جراحی برای خارج کردن کیسه صفرا درمان می شود این عمل جراحی کوله سیستکتومی باز نامیده می شود یک روش جدید، به نام کوله سیستکتومی لاپاروسکوپی که تهاجم کمتری داشته و دارای عوارض کمتراست لذا بیشتر استفاده می شود.

• کوله سیستکتومی لاپاروسکوپی

در این روش، ابزار، نور و یک دوربین از طریق چند برش کوچک در شکم منتقل می شود جراح داخل بدن را با نگاه کردن توسط یک نمایشگر ویدئویی مشاهده می کند این روش در حدود 80٪ موارد از بین بردن کیسه صفرا استفاده می شود.

• کوله سیستکتومی باز

این یک روش تهاجمی است که در آن جراح برشی در شکم برای حذف کیسه صفرا می دهد لذا بیمار برای چند روز پس از عمل جراحی در بیمارستان باقی می ماند.
اگر سنگ کیسه صفرا در مجرای صفراوی باشد کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپیک ممکن است برای پیدا کردن و خارج ساختن سنگ ها قبل یا در حین عمل جراحی کیسه صفرا مورد استفاده قرار گیرد.

• تشخیص پانکراتیت یا التهاب پانکراس با سونوگرافی
  تاریخ انتشار : 1401-11-22تاریخ بروز رسانی : 1403-04-21


• سونوگرافی شکمی چیست و چه کاربردی دارد؟
  تاریخ انتشار : 1402-07-15تاریخ بروز رسانی : 1403-04-21