تمام موجودات زنده برای زندگی به اکسیژن نیاز دارند. اکسیژن از طریق ریه ها به بدن وارد می شود و خون اکسیژن دار را به قسمت های مختلف بدن می رساند. به صورت عمده در هوایی که ما تنفس می کنیم، 78 درصد نیتروژن، 21 درصد اکسیژن و 1 درصد گاز های دیگر وجود دارد. گاهی به دلیل بیماری یا عوامل دیگر، ریه های فرد به اکسیژن با خلوصی بیشتر از حالت عادی نیاز دارد، همچنین در صنایع و برخی از دستگاه ها به اکسیژن خالص نیاز است.

دستگاه اکسیژن ساز یا تغلیظ کننده اکسیژن که از تجهیزات پزشکی تنفسی می باشد، به منظور تأمین اکسیژن مورد نیاز استفاده شده و می تواند جایگزین مناسبی برای کپسول اکسیژن باشد. دستگاه اکسیژن ساز یا دستگاه اکسیژن فشرده، پرکاربردترین وسیله برای بیماران مبتلا به مشکلات تنفسی می باشد، اکسیژن مورد نیاز بدن را تأمین می کند و با فشرده سازی مولکول های هوا، نیتروژن موجود در آن را می گیرد، غلظت اکسیژن را تا حدود بالای 90 درصد می رساند و به صورت گسترده در منزل، مراکز درمانی، بیمارستان ها و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.

دستگاه های اکسیژن ساز خانگی با برق یا باتری کار می کنند و در ابعاد و اندازه های مختلف به صورت ثابت و پرتابل ساخته می شوند. اکسیژن ساز ها از ضروری ترین تجهیزات پزشکی هستند که استفاده از آن برای افراد مبتلا به بیماری های تنفسی الزامی است. غلیظ کننده اکسیژن، اکسیژن لازم برای بیمارانی که سطح اکسیژن خون یا SPO2 پایینی دارند را تأمین می کند، موجب تنفس راحت تر، ایجاد آرامش در بیمار و تسریع بازسازی بافت ها می شود، همچنین استفاده از آن ساده بوده و نیاز به مهارت خاصی ندارد.

اجاره دستگاه اکسیژن ساز (Oxygen Concentrator) یکی از مهمترین درخواست هایی است که امروزه بسیار مورد استفاده قرار میگیرد. اصولاً با توجه به اینکه ریه ها بعد از مدتی بهبود پیدا میکنند و به وضعیت عادی برمیگردند، استفاده از دستگاه اکسیژن ساز به صورت مداوم انجام نمیشود و با توجه به قیمت خرید دستگاه ها، خرید آنها مقرون به صرفه نیست و اجاره دستگاه اکسیژن ساز به‌صرفه تر خواهد بود.

دستگاه اکسیژن ساز چیست؟

دستگاه اکسیژن ساز (‏Oxygen Concentrator‏) یکی از تجهیزات پزشکی ‏است که کار آن کمک به تنفس بهتر، با کیفیت تر و مداوم به کسانی است که دچار بیماری های تنفسی هستند. ‏

کپسول اکسیژن چیست؟

کپسول اکسیژن (‏Oxygen Cylinder‏) در زبان عامیانه کپسول هوا، یکی از ‏پرکاربردترین تجهیزات پزشکی خانگی و بیمارستانی است. این تجهیزات برای بیمارانی که مشکل تنفسی دارند ‏بسیار ضروری و حیاتی است. با توجه به اینکه امروزه بیماری های زیادی ریه و دستگاه تنفس افراد را درگیر کرده ‏و در آن اختلال ایجاد می کنند، تنها راه کمک، سیلندرهای اکسیژن است. کپسول اکسیژن تنفسی انواع مختلفی ‏دارد.

اجزا و قطعات اکسیژن ساز

این دستگاه دارای قطعات مختلفی است که هر کدام را در ادامه به صورت مختصر برای شما توضیح می دهیم:

1. فیلترهای ورودی و خروجی: کار این قطعه این است که قبل از ورود هوا به دستگاه تمامی گرد و غبارها را بگیرید. شما باید حتماً این قطعه را هفته ای دو بار تمیز کنید و در صورت نیاز تعویض شود.
2. نازل اکسیژن: یک لوله بسیار باریک است که اکسیژن فشرده شده وارد می شود و بعد به یک دو شاخه تبدیل شده و وارد دهان و بینی فرد می شود.
3. سیلندرهای زئولوئیت: این سیلندر وظیفه دارد که اکسیژن خالص را تولید کند. در واقع نیتروژن و آرگون را جذب می کند و اکسیژن خالص را بر می گرداند.

انواع دستگاه اکسیژن‌ ساز

دستگاه‌های اکسیژن‌ساز انواع و مدل‌های متنوعی دارند؛ اما عموماً از نظر تکنولوژی حمل به دو دسته ثابت و قابل حمل تقسیم می‌شوند:

• دستگاه اکسیژن‌ساز ثابت

از این دستگاه‌ها بیشتر در بیمارستان‌ها و خانه‌ها برای بیمارانی که به‌طور مداوم و طولانی‌مدت به اکسیژن تراپی نیاز دارند، استفاده می‌شود. دستگاه اکسیژن‌ساز ثابت به صورت پیوسته اکسیژن تولید می‌کند؛ یعنی برخلاف اکسیژن‌سازی در پالس‌‌های مقطعی (فاصله زمانی مشخص) هر دم و بازدم بیمار به این دستگاه بستگی دارد. دستگاه‌ اکسیژن‌ساز ثابت قابلیت جابه‌جایی هم دارد و برخی از نمونه‌های آن چرخ دارند؛ اما به دلیل ابعاد و دشواری جابه‌جایی، به راحتی مدل‌های قابل حمل، نمی‌توانید آنها را حرکت دهید.

• دستگاه اکسیژن‌ساز قابل حمل

اکسیژن‌‌سازهای قابل حمل به نسبت مدل ثابت آن ابعاد کوچکتر و وزن کمتری دارد و معمولاً فقط به صورت پالسی (مقطعی) اکسیژن‌سازی می‌کند. وقتی شارژ دستگاه‌های اکسیژن‌ساز پرتابل کم می‌شود، دستگاه شروع به هشداردادن می‌کند. این دستگاه‌ها باتری اضافی هم دارند که به حمل راحت‌تر دستگاه توسط مشتری کمک می‌کند. عمر باتری دستگاه در مدل‌های مختلف متفاوت است. مثلاً برخی از باتری‌ها 1 ساعت و برخی تا 8 ساعت هم شارژ را در خود ذخیره می‌کنند. اکسیژن‌ساز‌های خانگی نسبت به اکسیژن‌ساز‌های ثابت گران‌قیمت‌تر هستند.

مزایای اکسیژن‌ ساز

استفاده از دستگاه اکسیژن‌ ساز برای بیمارانی که به آن نیاز دارند، مزایای زیادی دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.

• خالص بودن اکسیژن حاصل از دستگاه
• تنظیم و تصفیه گردش خون
• کاهش بیماری‌های قلبی و عروقی و جلوگیری از بالا رفتن فشار خون و مقابله با بیماری‌های تنفسی مانند آسم
• خون رسانی بهتر به بافت‌های بدن
• شفافیت چهره و زدودن رنگ زرد بیماری از صورت بیمار
• جلوگیری از پیری زودرس و کند کردن روند آن
• کاهش استرس و تنش برای بیمار و اطرافیان
• مفید برای رشد و سلامت جنین در دوران بارداری
• افزایش طول عمر و بهبود بخشیدن به سیستم حافظه افراد
• بهبود عملکرد ریه‌های آسیب دیده
• تصفیه گردش خون در افراد سالخورده و کودکان
• تنظیم اکسیژن خون
• بهبود کارکرد ریه در افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند.
• افزایش کیفیت جریان خون در سلول‌های پوست

کاربرد دستگاه اکسیژن ساز

برای بیمارانی که از آمفیزم، بیماری مزمن انسداد ریه و یا سایر بیماریهای تنفسی رنج میبرند، اکسیژن سازها یکی از تجهیزات ضروری پزشکی هستند. بیماران حاد ریوی، پونومی، آسمی، قلبی و حتی افراد سالم نیز جهت رفع خستگی روزانه میتوانند از این دستگاه استفاده کنند. زندگی بسیاری از بیماران به این دستگاه وابسته است. برای تأمین مستمر اکسیژن، در محیط خانه، برای بیماران نیازمند به اکسیژن تراپی، استفاده از این دستگاه مفید خواهد بود. پزشکان اغلب مقدار اکسیژن مورد نیاز بیمار را در نسخه مشخص میکنند. این میزان اکسیژن اغلب با واحد لیتر در دقیقه (L/M) معین میشود. بسیاری از بیماران، بسته به شرایطشان، به جز هنگام روز، در شب نیز به اکسیژن ساز نیاز دارند. در این صورت نیاز به استفاده از اکسیژن سازهای خانگی خواهد بود.

تفاوت اکسیژن ساز با کپسول اکسیژن

1- نحوه تأمین اکسیژن

همانطور که می دانید مقدار محدودی اکسیژن به شکل فشرده در کپسول های اکسیژن وجود دارد که این میزان پس از مدتی به پایان می رسد و شما مؤظف هستید تا کپسول خود را دوباره پر کنید و یا آن را تعویض نمایید؛ اما اکسیژن ساز ها هوای محیط را دریافت و فیلتر می کنند و پس از تولید اکسیژن با درجه پزشکی، آن را در خود ذخیره می نمایند؛ بنابراین اصلی ترین تفاوت این دو دستگاه در نحوه ی تأمین اکسیژن می باشد.

2- دستگاه اکسیژن ساز مانند دستگاه تهویه هوا عمل می کند.

دستگاه اکسیژن ساز پس از دریافت هوای محیط آن را فیلتر می کند و در نهایت با شکل و فرم جدیدی در خود ذخیره می نماید. در نتیجه یکی دیگر از تفاوت ها این است دستگاه اکسیژن ساز ابتدا هوا را تصفیه می کند و سپس در اختیار بیمارانی که سطح اکسیژن پایینی دارند، قرار می دهد.

3- کپسول های اکسیژن پس از مدتی نیاز به پر شدن یا تعویض دارند.

در کپسول های اکسیژن ساز مقدار محدودی اکسیژن ذخیره شده است که به مرور زمان با استنشاق شدن توسط بیمار تمام می شود. از همین رو پس از خالی شدن مخزن باید دوباره آن را پر کنید یا تعویض نمایید.

4- میزان مصرف اکسیژن

یکی دیگر از مهم ترین تفاوت های میان این دو دستگاه، میزان مصرف اکسیژن می باشد. کپسول های اکسیژن، اکسیژن را به یک جریان مداوم به بیمار انتقال می دهند؛ اما دستگاه های اکسیژن ساز اکسیژن را به صورت دوز-ضربانی منتقل می کند.

محاسن استفاده از دستگاه اکسیژن ساز نسبت به کپسول اکسیژن

• تولید اکسیژن بهداشتی با به کارگیری فیلتر های دستگاه اکسیژن ساز
• قابلیت تولید اکسیژن به صورت پالسی و پیوسته
• عدم احتمال خطر انفجار کپسول ها
• امکان جا به جایی آسان دستگاه اکسیژن ساز
• تولید اکسیژن به صورت خشک و مرطوب
• ایجاد اطمینان خاطر در بیمار و عدم نگرانی بابت تمام شدم کپسول در مواقع اضطراری
• کاهش هزینه ها به دلیل عدم نیاز به خرید کپسول و شارژ آن، مانومتر، نگهداری، حمل و نقل و غیره

طرز کار دستگاه اکسیژن ساز

• هوای اطراف (هوای اتاق) در ورودی دستگاه ابتدا از فیلتر گرد و غبار و سپس فیلتر ها عبور کرده و وارد کمپرسور پیستونی می‌شود. کمپرسور هوای ورودی را فشرده ساخته و به سمت سیلندر های زئولیت هدایت می‌کند.
• هوای وارد شده به ستون های زئولیت توسط گرانول های زئولیت به ترتیبی که گفته شد تجزیه می‌شود. مولکول های کوچک گاز اکسیژن از تخلخل ها عبور کرده و مولکول های بزرگتر نیتروژن جذب گرانول ها می‌شود. گاز اکسیژن خالص شده به سمت خروجی ستون هدایت می‌شود و گاز نیتروژن از طریق ورودی ستون برگشته و تخلیه می‌شود. کمپرسور ابتدا هوا را وارد یک ستون می‌کند تا کار تخلیص اکسیژن را انجام دهد. کمپرسور تا زمانی این کار را انجام می‌دهد که دانه های زئولیت این ستون از گاز نیتروژن اشباع شوند.
• در این مرحله کمپرسور به سمت ستون دیگر سوئیچ کرده و هوا را وارد ستون بعدی می‌کند. در طی این فاصله که کمپرسور هوا را به ستون دوم می‌فرستد نیتروژن ستون اول از قسمت ورودی ستون تخلیه می‌شود تا ستون مجدداً آماده دریافت هوا و خالص سازی اکسیژن شود و به این ترتیب این سیکل در دستگاه ادامه می‌یابد.
• گاز اکسیژن از خروجی ستون زئولیت خارج شده و از طریق دریچه های یک طرفه به سمت تانک اکسیژن که ذخیره کننده گاز اکسیژن است هدایت می‌شود در این تانک میزان فشار اکسیژن از طریق رگلاتورهای فشار تنظیم شده و مجدداً از میان یک فیلتر عبور می‌کند و به سمت سنسور خلوص اکسیژن و فلومتر تنظیم جریان هدایت می‌شود.
• گاز اکسیژن رسیده به فلومتر تنظیم جریان پس از تنظیم جریان توسط کاربر به سمت خروجی دستگاه و لیوان مرطوب کننده و سپس نازل اکسیژن هدایت شده و توسط بیمار تنفس می‌شود.
• برای راه‌اندازی، ابتدا این محصول را به برق وصل کرده و پس از نواختن دکمه پاور آن آماده سبز شدن چراغ حالت فعال آن می‌شویم. با روشن شدن این وسیله به کمک ولوم فیزیکی یا دکمه هایی که میزان جریان هوای خروجی را تنظیم می‌کنند مشخص می‌کنیم که چه میزان اکسیژن خالص تولید شده و هوای تجویزی پزشک با چه کمّ و کیفی به کاربر انتقال یابد. در بخش تایمر دستگاه‌های اکسیژن ساز نیز معمولاً دو دکمه وجود دارد که زمان فعالیت این وسیله را با فواصل 10 دقیقه‌ای تنظیم می‌کند. حال اینکه بیشینه مقدار زمان فعالیت دستگاه به صورت تنظیم شده 40 ساعت می باشد، چنانچه روی صفر قرار گیرد به صورت خودکار روشن و خاموش شده و اگر هم به کلی تنظیم نشود دستگاه به صورت مستمر و بدون قطعی به کار خود ادامه می‌دهد.

عوارض استفاده از دستگاه اکسیژن ساز

زمانی که افراد برای خرید دستگاه اکسیژن ساز اقدام می کنند، باید با عوارض استفاده از دستگاه اکسیژن ساز آشنا شوند. مسمومیت با اکسیژن یکی از عوارض اصلی استفاده از دستگاه اکسیژن ساز است. میزان غلظت اکسیژن دستگاه باید با توصیه پزشک تنظیم شود؛ زیرا درمان با اکسیژن نیاز به تخصص دارد و خودسرانه نباید اقدامی انجام داد. پزشک با توجه به آزمایشات و معالجه مورد نیاز بیمار، میزان اکسیژن مصرفی و مدت زمان استفاده از اکسیژن درمانی را مشخص می کند.
عوارض استفاده از دستگاه اکسیژن ساز به دلیل استفاده طولانی مدت و نادرست از دستگاه در افراد متفاوت است. استفاده طولانی و نادرست از دستگاه اکسیژن ساز باعث خشکی ریه و مجاری تنفسی در فرد می شود. برای جلوگیری از مسمومیت با اکسیژن باید میزان خلوص اکسیژن کمتر از 50 درصد باشد. علائم نشان دهنده مسمومیت با اکسیژن شامل خستگی بدون دلیل، استرس و بیقراری، تنگی نفس، بی حسی، احساس درد در زیر جناغ است.

قیمت اجاره دستگاه اکسیژن ساز و کپسول در منزل

این دستگاه‌ها به صورت شبانه روزی، هفتگی یا ماهانه شامل قرارداد متفاوتی است. دستگاه اکسیژن ساز مدل های زیادی دارد که برای بیماران با نیاز های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند پس با توجه به نسخه شما یا تشخیص متخصص مشخص می شود. بعد از آن قیمت اجاره اکسیژن ساز مناسب برای بیمار شما محاسبه می شود. برای محاسبه هزینه لازم است که نسخه بیمار و سطح اکسیژن خون شخص بررسی شود و بعد از آن مدل دستگاه و قیمت آن محاسبه گردد.