اگر دیابت دارید یا کسی از اطرافیانتان مبتلا به دیابت است، حتما اسم آزمایش HbA1c را شنیده اید. پزشکان و کارکنان آزمایشگاه ها به آزمایش دیابت، HbA1c می گویند. این آزمایش از نمونه های خون فرد خوانده می شود و میانگین قند خون فرد را در یک دورۀ 3 - 4 ماهه نشان می دهد.

نام این آزمایش از اسم هموگلوبین گلیکوزیله اقتباس شده است. هموگلوبین گلیکوزیله زمانی ساخته می شود که پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون که اکسیژن را حمل می کنند، یعنی همان هموگلوبین، با قند آزاد خون ترکیب می شود و به سراسر بدن حمل می شود. متخصصان به این فرایند گلیکوزیلیشن می گویند و ما در فارسی مانند فرانسوی ها آن را هموگلوبین گلیکوزیله (یا گلیکه) تلفظ می کنیم.

آزمایش هموگلوبین اِی وان سی چیست؟

1. آزمایش هموگلوبین A1c میزان قند خون (گلوکز) متصل به هموگلوبین را اندازه گیری می کند. هموگلوبین بخشی از گلبول های قرمز خون است که اکسیژن را از ریه ها به بقیه بدن می رساند.
2. از آنجایی که عمر گلبول های قرمز حدود 3 ماه است، آزمایش HbA1c نشان دهنده میانگین سطح قند خون بیمار در 3 ماه گذشته است که می تواند برای کنترل و ارزیابی دیابت استفاده شود.
3. اگر سطح HbA1c شما بالا باشد، می تواند نشانه دیابت باشد، یک بیماری مزمن که می تواند باعث مشکلات سلامتی جدی از جمله عوارض چشم، کلیه، عوارض قلبی عروقی، کندی بهبود زخم و عفونت و غیره شود.

آزمایش HbA1c چه کاربردی دارد؟

• اگر دیابت دارید، آزمایش HbA1c می تواند به نظارت بر وضعیت و سطح گلوکز شما کمک کند.
• آزمایش HbA1c ممکن است برای بررسی دیابت یا پیش دیابت در بزرگسالان استفاده شود. (پیش دیابت یعنی سطح قند خون شما نشان می دهد که در معرض خطر ابتلا به دیابت هستید).

تفسیر آزمایش ای وان سی

1. در یک فرد سالم، حدود 5% هموگلوبین‌ها متصل به گلوکز هستند. میزان A1C طبیعی، 5٫6% و یا کمتر است.
2. قند خون 5٫7% تا 6٫4% نشانگر پیش‌دیابت است. میزان A1C در افراد مبتلا به دیابت 6٫5% و یا بالاتر است.
3. برای اندازه‌گیری و کنترل گلوکز خون، افراد مبتلا به دیابت باید حداقل دو بار در سال آزمایش A1C انجام بدهند. اگر مبتلا به دیابت نوع 1 هستید، یا میزان داروی مصرفی خود را تغییر داده‌اید، باردار هستید، و یا پزشک معالج شما میزان قند خون خاصی را به عنوان هدف تعیین کرده است، این آزمایش باید سه ماه یک بار انجام شود.

آزمایش hba1c برای تشخیص چیست؟

در این آزمایش میزان هموگلوبین گلیکوزیله موجود در خون اندازه ‌گیری می‌شود. در واقع این نوع از هموگلوبین زمانی در خون ایجاد می‌ شود که پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز خون که وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارند با قند آزاد در خون ترکیب می‌شوند. این قند از طریق خون به تمام نقاط بدن حمل می‌شود. وجود قند در برخی از اندام‌ها آثار و مشکلات جدی را در بیمار می‌تواند به همراه داشته باشد.

آزمایش هموگلوبین ای وان سی چگونه انجام می‌شود؟

یک کارشناس آزمایشگاه با استفاده از یک سوزن کوچک از رگ بازوی شما نمونه خون می گیرد. پس از وارد کردن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش یا ویال جمع آوری می شود. هنگامی که سوزن داخل یا خارج می شود ممکن است کمی احساس سوزش کنید. این معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می کشد.
با توجه به این که روش‌های اندازه‌گیری HBA1cدر آزمایشگاه‌های مختلف، متفاوت است و ممکن است نتایج این آزمایش نیز به‌ صورت متفاوتی گزارش شود؛ بنابراین همیشه با پزشک خود در مورد انتخاب آزمایشگاه و تحلیل نتیجه آزمایش HbA1c مشورت کنید .
برخی شرایط مانند کم‌ خونی‌های همولیتیک و سایر کم‌خونی‌ها، کمبود گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز، تزریق خون اخیر، استفاده از داروهایی که باعث تحریک ساخت گلبول‌های قرمز می‌شوند، بیماری کلیوی پیشرفته و بارداری می‌توانند بر مقدار نتیجه آزمایش HbA1c اثر بگذارند و در این شرایط آزمایش HbA1c قابل ‌اعتماد نیست و ممکن است پزشک از تست‌های جایگزین دیگر استفاده کند.

میزان قند خون در آزمایش خون

Blood Glucose Levelیا همان قند خون، میزان طبیعی گلوکز خون است که بدن به آن احتیاج دارد. اما هنگامی که این گلوکز از مقدار طبیعی خود خارج شود، فرد به مرض قند یا دیابت مبتلا می شود. مواد غذایی مصرفی انسان حجم مشخصی گلوکز دارد که در خون گردش می یابد و بدن برای حفظ انرژی به آن احتیاج دارد.
هورمون انسولین اساسی ترین عامل در تنظیم قند خون بدن است که اگر نتواند گلوکز خون را به مقدار کافی جذب کند یا سطح انسولین بدن کاهش یابد، قند خون افزایش می یابد. سطح قند خون باید در محدوده‌های خاصی باشد که بسته به نوع تست قند خون متفاوت است. به طور کلی، سطح قند خون پس از ناشتا باید کمتر از 100 میلی‌ گرم بر دسی لیتر (mg/dL) باشد و پس از 2 ساعت از وعده غذایی باید کمتر از 140 mg/dL باشد. در صورتی که سطح قند خون بیشتر از این مقادیر باشد، نشانه‌ ی بیماری دیابت است. با این حال، برای تعیین سطح قند خون بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

آزمایش قند خون سه ماهه برای چه کسانی تجویز می شود؟

افرادی که سن آنان بالای 45 سال است و یا افرادی که زیر 45 سال سن دارند اما دچار اضافه وزن بوده یا مبتلا به پیش دیابت یا دیابت نوع 2 هستند، انجام آزمایش A1C ضرورت دارد.

چه عواملی بر نتیجه آزمایش هموگلوبین A1cتاثیر می گذارد؟

خونریزی حاد یا مزمن (به دلیل کمبود ذخایر هموگلوبین)، کم خونی همولیتیک، نارسایی مزمن کلیه و همچنین اگر بیمار در روزهای اخیر تزریق خون داشته باشد، ممکن است باعث کاهش کاذب هموگلوبین A1c شود.
فقر آهن نیز موجب افزایش کاذب هموگلوبین A1c می‌شود.
قند خون حاد غیر دیابتیک، جراحی طحال یا برداشتن طحال، بارداری، افزایش تری گلیسیرید (TG) و مصرف مکمل هایی مانند ویتامین C و E بر سطح هموگلوبین A1c تأثیر می گذارد.

بهترین زمان برای انجام آزمایش قند سه ماهه

1. بهترین زمان انجام این آزمایش در صورت داشتن علائم دیابت مانند : افزایش تشنگی، افزایش ادرار، تاری دید، خستگی
2. همچنین HbA1c بالا در آزمایش قند سه ماهه به این معنی است که قند خون شما بیش از حد نرمال است و این روند ناسالم احتمال ابتلا به عوارض دیابت، مانند مشکلات چشم و پاها را افزایش دهد. در چنین شرایطی انجام منظم آزمایش HbA1c و دانستن سطح قند خون به شما کمک می‌کند تا خطر عوارض مخرب آن را کاهش دهید.
3. هر فرد مختار است این آزمایش را سالی یکبار به عنوان آزمایش چکاب کامل در برنامه سلامت خود قرار دهد اما اگر مبتلا به دیابت هستید نیاز به آزمایش قند خون سه ماهه بیشتر است و به طور میانگین هر سه تا شش ماه انجام آن توصیه می‌شود.

اهمیت کنترل هموگلوبین ای‌ وان‌ سی در محدوده هدف چیست؟

HbA1c نشان‌دهنده وضعیت مدیریت دیابت در درازمدت است و مطالعات مختلف نشان داده است که حفظ ای وان سی در محدود هدف تأثیر چشم‌ گیری در کاهش بروز و پیشرفت عوارض بلند مدت دیابت خواهد داشت. البته باید در نظر داشت تحلیل درست HbA1c بدون در نظر گرفتن نوسان قندهای روزانه ممکن نیست و این دو باید در کنار هم در نظر گرفته شوند. دستیابی به A1C در محدوده 7-6٪ باعث کاهش عوارض عروق کوچک یا همان میکروواسکولار در دیابت نوع یک و دیابت نوع دو می‌گردد. این عوارض شامل آسیب ته چشم که روی بینایی تأثیر می‌گذارد (رتینوپاتی)، بیماری کلیوی دیابت (نفروپاتی) و مشکلات مربوط به خون‌رسانی پاها و حس کف پا (نوروپاتی) می‌باشند.

بنا بر نتایج آخرین پژوهش‌های انجام‌شده در دنیا، در افراد مبتلابه دیابت نوع 1، حفظ HBA1c در محدوده مناسب (6-7%) می‌تواند به شکل قابل‌ توجهی خطر سکته قلبی غیر کشنده (MI)، سکته مغزی، یا مرگ قلبی عروقی را کاهش دهد و مزایای کنترل دقیق و مناسب قند خون برای چندین دهه ادامه خواهد داشت. همچنین در دیابت نوع 2، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد درمان دقیق و کنترل قند خون برای زمان طولانی در افرادی که به‌ تازگی دیابت آن‌ها تشخیص داده‌شده است، می‌تواند باعث کاهش قابل‌توجهی در بروز عوارض قلبی شود.

آزمایش HbA1cهر چند وقت یکبار باید تکرار شود؟

مرکز کنترل بیماری (CDC) توصیه می کند که اگر نتیجه آزمایش A1C طبیعی بوده و سن شما بالای 45 سال است، اما یکی از عوامل خطر مرتبط با دیابت (سابقه خانوادگی، شاخص توده بدنی بالا و ...) را دارید و یا قبلا به دیابت بارداری مبتلا بوده‌اید توصیه می‌شود که آزمایش A1C را هر 3 سال یکبار تکرار نمائید.
اگر نتیجه آزمایش A1C نشان دهد که دچار پیش دیابت هستید با پزشک خود در مورد اقدامات لازم برای بهبود سلامت و کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 صحبت کنید. آزمایش A1C را طبق توصیه پزشک در فواصل زمانی منظم (معمولاً هر 1 تا 2 سال یکبار) تکرار نمائید.
اگر علائمی ندارید اما نتیجه آزمایش A1C شما حاکی از ابتلا به پیش دیابت یا دیابت است، آزمایش دوم را در روز دیگری به منظور تأیید نتایج اولیه تکرار کنید.
اگر آزمایش A1C بیانگر ابتلای شما به دیابت است پزشک داروهای لازم را تجویز کرده و توصیه‌های لازم برای شروع درمان را به شما گوشزد خواهد کرد.
اگر مبتلا به دیابت هستید، آزمایش A1C را حداقل دو بار در سال انجام دهید. در صورتی که داروهای شما تغییر کرده و یا به بیماری‌های دیگری مبتلا هستید در مورد دفعات تکرار آزمایش A1C در طول سال، با پزشک مشورت کنید.
همچنین زمانی که پزشک در برنامه درمانی بیمار تغییری اعمال می‌کند نیاز به آزمایش می باشد.